برخلاف خواهر و برادرهای همیشه مهربان فیلم‌های تلویزیون، دنیای واقعی خواهر-برادری پر از چالش‌ها، دردسرها و تنش‌هایی است که اگر والدین مهارت و توانایی مدیریت آن‌ها را داشته باشند، دنیای شیرینی خواهد بود. حتماً با والدینی که از حسادت، تندخویی و لجبازی فرزندانشان نسبت به هم به ستوه آمده‌اند، مواجه شده‌اید. جالب است اگر بدانید که این گره‌های کور رابطه خواهر- برادری، با دستان والدین، بازشدنی است. تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که والدین چقدر در ایجاد این تنش‌ها و ناسازگاری‌ها دخیل هستند؟
هرکدام از فرزندان ما با هر ویژگی شخصیتی، حق‌دارند میزان مساوی از توجه و محبت ما را داشته باشند. تولد فرزند جدید؛ علاقه‌ی تعصبی برخی خانواده‌ها به فرزند دختر یا پسر؛ علاقه به فرزندی که مهارت یا ویژگی خاصی ازجمله درس‌خوان‌تر بودن، دارد؛ خرابکاری‌ها و مشکل‌آفرینی‌های بچه‌ها و… مواردی هستند که موجب عطف بیشتر و ناعادلانه‌ی توجه ما به یکی از فرزندانمان می‌شود. حسد، بخل، تنفر، عدم حرف‌شنوی، گریز از خانه، ترس، عدم اعتماد به والدین، عدم اعتمادبه‌نفس و… از آثار جسمی و روحی عدم برقراری تساوی امکانات یا محبت ما میان فرزندانمان است. در مقاله پیش رو مهارت‌هایی در جهت برقراری تساوی امکانات و توجهات میان فرزندانمان را بررسی خواهیم کرد:
1-نی‌نی جدید تو راهه!
(مهارت‌های موردنیاز جهت ایجاد توازن و عدالت رفتاری بعد از تولد فرزند جدید)
- قبل از تولد فرزند جدید، با قصه، شعر، بازی و… زمینه‌های فکری و روانی پذیرش فرزند جدید را برای بچه‌های دیگر فراهم کنید.
- قبل از تولد فرزند جدید، زمینه‌ای بچینید تا مسئولیت برخی کارهای فرزند بزرگ‌تر، ازجمله حمام رفتن(برای فرزندِ پسر)، غذا خوردن، لالایی و قصه‌های شبانه و… به پدرش منتقل شود؛ این کار موجب می‌شود، فرزند شما تصور نکند که بدون حامی شده و درنتیجه دچار ترس، اضطراب و تنش نمی‌شود.
- برای ورود فرزند جدید کمتر سروصدا راه بیندازید؛ نیازی نیست برای تولد هر بچه‌ی جدید جشن بگیرید.
- به مناسبت تولد نی‌نی جدید برای بقیه‌ی بچه‌ها هدیه بخرید و این روز را برای آن‌ها شیرین کنید.
2-دختر گلم، پسر قهرمانم!
- یادمان باشد دنیای دختر زیبایمان، متفاوت از دنیای مردانه‌ی پسرکمان است؛ اما این به معنا مجوز فرق گذاشتن بین آن‌ها نیست.
- باید بتوانیم میان متفاوت بودن و عادلانه بودن رفتارهایمان در نسبت با جنسیت فرزندمان تمایز قائل شده و توازن ایجاد کنیم.
- گاهی لازم است موهای دخترکتان را ببافید و او را در آغوش بگیرید و بعد با پسر قهرمانتان کشتی بگیرید.
- احتمالاً اگر برای دختر زیبایتان یک گل سر، عروسک یا دامن زیبا بخرید، لبریز از محبت شما می‌شود؛ اما پسرتان مدت‌ها است که به تنیس‌های فروشگاه سر خیابان فکر می‌کند و اگر برایش تهیه کنید؛ شیرینی محبت و توجه شما تا مدت‌ها زیر زبانش می‌ماند.
- پسر نوجوانتان را کلاس ورزشی ثبت‌نام کنید؛ در امور خانه با او مشورت کنید و مسئولیت‌های مردانه به او بدهید؛ دخترتان را کلاس‌های هنری و کلاس‌های ورزشی متناسب با توانایی‌های او ثبت‌نام کنید و شخصیت زنانه به او بدهید؛ اما هیچ‌کدام را بر دیگری برتری ندهید؛ بلکه ظرافت‌ها و سیاست‌های رفتاری با دختر و پسرتان را بیاموزید.
3-فرزند باهوش من…!
- تفاوت‌ها و توانایی‌های فرزندانتان را بر سر هم نکوبید. آن‌ها را باهم مقایسه نکنید؛ زمانی که دو نفر را مقایسه می‌کنید، ضعف یکی را کنار برتری دیگری قرار می‌دهید، به او ثابت می‌کنید که تو یک توانایی یا مهارت خاص را نداری و این در تضاد با فرایند رشد شخصیتی او است. (در هیچ شرایطی بچه‌های زیر هفت سال را باهم مقایسه نکنید.) با این کار حسادت، کینه‌توزی و درنهایت روحیه انتقام را در بچه‌ها ایجاد می‌کنید.
- از بچه‌ها توقع بی‌جا و خارج از توانایی واقعی‌شان نداشته باشید.
- بجای مقایسه، فرزند ضعیف‌تر را تشویق کنید؛ “آفرین دختر گلم، یه کم دیگه تلاش کنی، توی درس ریاضی نمرات بهتری میگیری.”
“پسرم، یه کم دیگه ورزش کنه، مثل برادرت قوی و پرزور میشه.”
و…
- از فرزند نوجوانتان برای کمک به خواهر یا برادر ضعیف‌تر کمک بگیرید؛ هدیه در نظر بگیرید؛ تشویقش کنید و…
- به‌طورکلی باید با همه‌ی بچه‌ها یکسان رفتار کنید و بچه‌ها اثری از ترجیح یکی بر دیگری را حس نکنند.
4-بازهم دسته‌گل به آب دادید!
- باعقل و تدبیر، روح تعاون و گذشت را در بچه‌ها به وجود بیاورید و کاری کنید که فرزندان شما از روی میل و رغبت و بدون جنگ‌ودعوا، اجازه بدهند بقیه‌ی اعضای خانواده از وسایل شخصی آن‌ها استفاده کنند؛ برای مثال بازی‌هایی با این رویکرد حتماً داشته باشید.
- اگر بچه‌ها مدام در حال جنگ‌ودعوا هستند، زمینه‌های تنش را بشناسید و قبل از وقوع، مدیریت کنید.
- اگر بین بچه‌ها دعوا پیش آمد تا جایی که ممکن است (تا زمانی که به خودش، اطرافیان و اشیای دور و برش آسیب نزده) در دعوا مداخله نکنید؛ اجازه بدهید کمی حل مشکل، یاد بگیرند. در دعواها طرف شخص خاصی را نگیرید. اگر نیاز بود به دعوای آن‌ها ورود پیدا کنید، بجای قضاوت، فضای دعوا را از بین ببرید و حواس‌پرتی ایجاد کنید؛ لازم نیست به یکی از بچه‌ها یاد بدهید که او هم برادرش را کتک بزند تا حقش را بگیرد. هیچ‌وقت حسی را در خانه ایجاد نکنید که یکی از بچه‌ها تصور کند در حاشیه‌ی امنی است که مورد عتاب شما قرار نمی‌گیرد و همیشه باید بقیه بچه‌ها از شما بترسند.
- حتماً برنامه‌ای برای بازی‌های دسته‌جمعی در خانه داشته باشید؛ با این کار روابط بچه‌ها را اصلاح کنید؛ محبتشان را نسبت به هم جلب کنید و کمک کنید، انرژی‌شان خالی شود.
نکته آخر اینکه ما به عنوان پدر و مادر، باید جنگ و جدال را از خانه و روابط زناشویی خویش حذف کنیم تا بچه‌ها نیز در روابط با یکدیگر فضای دعوا و درگیری نداشته باشند. همچنین اگر علاقه دارید فرزندانتان باهم رفیق باشند و کمتر نزاع کنند و سروصدا راه بیندازند، از علل و اسباب حسادت‌ها جلوگیری کنید؛ همه‌ی آن‌ها را با یک‌چشم ببینید و با آن‌ها عادلانه رفتار کنید.
الناز قاسمی
کتاب اصول و مهارت‌های تربیت کودک 2 تا 7 سال | تبیان
