روزه‌اولی‌ها و روزه‌داران کوچک حالا چندسالی است که با جسم کوچک و دل بزرگشان بلندترین و گرم‌‌ترین روزهای خدا را روزه می‌گیرند. روزه‌های داغ داغی که در این یک ماه لب‌های کوچکشان را خشک کرده اما دل‌هایشان را بیش از پیش به خداوندشان نزدیک کرده، حالا که در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان هستیم بهانه مناسبی است که به این فکر کنید چطور میشود به پاس یک ماه بندگی و روزه‌داری فرزندان‌مان که در سالهای ابتدایی تکلیف هستند، لذت این عبادت را دو چندان کنیم؟ چه برنامه‌ای برایشان ترتیب بدهیم که از ماه مبارک رمضان خاطره خوشی در ذهن‌شان ثبت شود تا یکسال بعد با شیرینی و لذت بیشتر دوباره به استقبال بهترین ماه خدا بروند.
با «فاطمه محمدصالحی» روانشناس و مشاور خانواده درباره برگزاری یک روز متفاوت برای روزه‌اولی‌ها و روزه‌داران کوچک صحبت کردیم.
هنر خاطره‌سازى داشته باشیم
خاطره‌های مذهبی باعث بهتر شدن رابطه پدر و مادر با بچه‌ها و لذت بخش‌تر شدن این رابطه میشود. بچه‌هایی که چنین تجربه‌هایی داشته باشند، حس بهتری نسبت به خودشان و زندگی‌شان پیدا می‌کنند. این باعث میشود در آینده وقتی به گذشته خود نگاه می‌کنند، امید به زندگی بالاتری داشته باشند و تصور کنند که زندگی آینده بهتری هم می‌توانند بسازند. همه تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهند که خاطرات خوب بچه‌ها را سازگارتر می‌کند. حالا شما فکر کنید کسی که خاطرات خوب مذهبی در کودکی‌اش دارد در آینده نسبت به بایدها و نبایدهای مذهبی گارد کمتری دارد و مقاومت کمتری نسبت به پای‌بندی به اصول اخلاقی و شرعی خواهد داشت. چنین فردى شانس موفقیت تحصیلی و کاری بیشتری دارد و در مجموع زندگی بهتری برای خود می‌سازد.
ممکن است برخی از پدر و مادرها فراموش کنند که داشتن خاطرات خوب چقدر در تربیت فرزندان موثر است و باید حتما این موضوع را در هر زمینه‌ای لحاظ کنند.
اما حالا سوال اینجاست چه کنیم عید فطر را تبدیل به خاطره خوب برای روزه‌داران کوچک کنیم؟ برای جواب این سوال ابتدا باید به یک سوال مهم پاسخ داد.
مگر عید فطر چه اتفاق مهمی است؟
عید فطر جشن شکرگزاری موفقیت روزه‌دارهاست. چطور ما برای فارغ التحصیلی یا قبولی در کنکور و المپیاد جشن می‌گیریم. عید فطر هم همین‌گونه است. روزه‌دار کوچک ما توانسته است با موفقیت وظیفه بندگی‌اش را در ماه رمضان انجام دهد. پس این شناسنامه عید فطر برای ماست.
از نظر روانشناسی تشویق بدون دلیل، نمی‌تواند باعث تکرار آن رفتار شود. چون علم به آن را ایجاد نکرده‌است. پس بچه باید بداند که دقیقا چرا باید تشویق شود. بچه باید بداند که این روزه چیست که در صورت گرفتن آن لایق پاداش و تشویق است. تشویق ۲ نوع است. تشویق بیرونی و تشویق درونی. نمی‌شود بدون هیچ دلیلی از اینکه روزه گرفته‌ایم خوشحال باشیم. نمی‌شود کسی یک ماه روزه را بدون انگیزه بالا انجام دهد. باید برای فرزندمان تشریح کنیم که چرا از آمدن عید فطر خوشحالیم؟ باید برای فرزندمان توضیح بدهیم که تو موفق شدی یک ماه به خاطر خدا برای چند ساعت هر روز به میل غذا خوردن خودت غلبه کنی. این «به خاطر خدا» خیلی مهم است. این قسمت برای بچه باید پررنگ شود. فرزند ما یک ماه تمرین تقویت نفس کرده‌است. تمرین کرده است که انگیزه معنوی‌اش را زنده نگهدارد تا کار سختی که خدا از او خواسته است را به نحو احسن انجام دهد و عید فطر روز عید کسانی است که از عهده روزه‌داری برآمده‌اند و همین باید برای فرزند شما مورد اهمیت قرار بگیرد.
بدون پول خرج کردن هم مى‌شود یک روز جذاب و شاد ساخت
از همان لحظه اول وقتی می‌خواهیم به عنوان یک پدر و مادر این روز را برای فرزندمان دلچسب کنیم، یک تصور را کنار بگذاریم. تصور اینکه جذاب کردن این روز فقط به مادی کردن ماجرا نیست. یعنی لازم نیست حتما پول زیادی خرج شود تا عید فطر را برای فرزندمان شاخص کنیم. چون خیلی اوقات هدایای پدر و مادرها برای فرزندان‌شان صرفا عطر و بوی مادی دارد. این موضوع می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد. اما همه گزینه‌ها نیست.
شما می‌توانید به مناسبت عید فطر یک روز جذاب بسازید. به عنوان مثال برای صبحانه روز عید فطر بار و بندیل را جمع کنید و به کوهنوری بروید و یک جورهایی به فرزندتان بفهمانید که چون توانستی روزه بگیری آیا موافقی برای این بزرگداشت به کوهنوردی برویم؟ کوهنوردی یک سفر مادی نیست و هزینه چندانی ندارد. شما می‌توانید برای بزرگداشت این پیروزی یک پرچم را هم نمادین با خودتان ببرید تا فرزندان احساس لذت بیشتری کند.
بین گزینه‌ها انتخاب کن!
در این روز که یک جشن مهم است، اجازه بدهیم بچه‌ها هم استقلال عمل داشته باشند. از آنها بپرسیم که تو دوست داری در این روز مهم چه اتفاقاتی بیفتد؟ اگر فکرمی‌کنید در صورت پرسیدن این سوال فرزند شما خواسته‌هایی را مطرح مى‌کند که در توان شما نیست، بعد از این سوال چند گزینه را خودتان در نظر بگیرید و از او بخواهید بین این گزینه‌ها یکی را انتخاب کند. به طور مثال می‌توانید این سوال را اینطور بپرسید:«عید فطر برای ما یک عید بسیار مهمه که توهم تونستی این ماه روزه‌داری کنی. حالا برای اینکه بهت خوش بگذره. دوست داری یک روز بریم شهربازی و تو به انتخاب خودت سه تا بازی رو انتخاب کنی؟ یا خودت یک پارک دیگه‌ای رو مدنظر داری که بریم اونجا ناهار رو توى پارک بخوریم. یا دوست داری در یک روز دوستات رو دعوت کنیم که بیان خونمون.»
به شما اطمینان می‌دهم که وقتی بچه‌ها کلمه «خودت بین گزینه‌ها انتخاب کن» را می‌شنوند، کنترل شده عمل می‌کنند و چون قرار است خودشان انتخاب کنند، حس آزادی انتخاب شیرینی برایشان دارد. اما هرچه تعداد گزینه‌ها بیشتر باشد برای فرزند ما شیرین‌تر خواهد بود.
به نمادهای عید اهمیت بدهیم
غسل روز عید فطر
یکی از اعمال عید فطر، غسل روز عید فطر است. ما داریم درباره بچه‌هایی حرف می‌زنیم که یک ماه روزه گرفته‌اند و حالا قرار است از عیدفطر لذت ببرند. پس آنها را به لذت انجام سایر مستحبات عید برسانیم. یکی از همین مستحبات مهم غسل روز عید فطر است. به بچه غسل را آموزش بدهیم و از او بخواهیم به حمام برود و غسل کند. برای اینکه خاطره خوبی برایش بسازید به او بگویید تا وقتی تو می‌روی حمام و غسل کنی، من می‌روم برایت خوراکی وشربت‌های خنک آماده می‌کنم تا بعد از حمام حالت حسابی خوب شود.
فطریه
برای بچه‌ها توضیح بدهید که فطریه چیست. به زبان خودشان بگویید که به حرف خدا همه جوره باید گوش کرد. خدا می‌گوید حالا که شما یک ماه تمرین کردید که نیازمندان چه گرسنگی‌اى را تحمل می‌کنند، حالا که عبادت جسمانی ما تمام شده وقتی عبادت مالی ماست و این عبادت مالی فطریه است و باید در یک میزان مشخص آن را پرداخت کرد. اتفاقا از نکات فطریه این است که از مرگ‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند پس برای آشنایی با آن مبلغ را دست به دست کنیم که خود بچه هم آن را درک کند.
لباس عید بپوشیم
مگر عید نیست؟ پس این روز می‌تواند با نماد لباس‌های نو و تمیز همراه شود. پس باید همه ما بهترین لباس‌هایمان را بپوشیم. منظور از لباس‌های عید، خرید لباس عید نیست. همه ما داخل کمدمان لباس‌هایی داریم که فقط روزهای خاصی آنها را می‌پوشیم. روز عید فطر همان روزی است که باید آن لباس‌ها را بیرون بیاوریم و بپوشیم. روزه‌دار کوچک ما می‌تواند روز عیدفطر این اجازه را داشته باشد که در این روز به بهترین نحو ممکن خودش را در منزل بیاراید. زیباترین لباسش را بپوشد و موهایش را متفاوت و به شکل زیبایی آرایش کند.
نماز عید فطر
نماز عیدفطر یکی از مهم‌ترین نشانه‌های عید فطر است. بهتر است آن روز بخواهیم همه بهترین لباس‌شان را بپوشند، شیک‌ترین و مرتب‌ترین جانمازهای خانه را بیرون بیاوریم و خودمان را آماده کنیم. صبح روز عید فطر وقتی برای نماز عیدفطر بیرون می‌رویم می‌تواند شبیه روز اول فروردین باشد که همه جا مرتب است و ما در بهترین حالت خودمان هستیم. باید روز عید فطر را هم همینطور برگزار کنیم.
دید و بازدید داشته باشیم
بعد از نماز عید فطر می‌توانید دقیقا مانند عید نوروز به دید و بازدید بروید و یا مهمان دعوت کنید. دید و بازدید همیشه یکی از نشانه‌های عید است.
عیدی و هدیه برای بچه‌ها
به سلیقه بچه‌ها هنگام خریدن هدیه احترام بگذارید. هدیه باید متناسب با سن، علاقه، نیازها و جنسیت باشد. لزوما چیزی که مرا به عنوان بزرگتر خوشحال می‌کند، کودک مرا خوشحال نمی‌کند. بنشینید و فکر کنید و نقشه بکشید. هدیه باید در شان کار فرزندتان باشد تا کار بزرگش را ارج بدهد. مثلا وقتی تولدش است شما هیچوقت یک کادوی سبک و بی اهمیت نمی‌خرید پس برای هدیه این روزه‌داری هم تلاش کنید هدیه‌ای در شان فرزندتان تهیه کنید و یا روز خاطره‌سازی متناسب با شان او بسازید.
مواظب باشید بچه‌ها بابت روزه‌داری مغرور نشوند
یادمان باشد در کنار همه کارهایی که می‌خواهیم برای خوشحالی فرزندمان انجام بدهیم این نکته را به او بفهمانیم که خدا تو را دوست داشته که به تو اجازه و توانایی روزه‌گرفتن داده است. باید براى او این نکته را شاخص بکنیم که خدا تو را انتخاب کرد و کمک کرد که بتوانی بهترین ماه خدا را روزه بگیری و گرنه خیلی‌ها به علت بیماری و مشکلات دیگر نتوانستند توفیق روزه‌داری داشته باشند. باید این موضوع پر رنگ شود چون متاسفانه خیلی از فرزندان ما دچار آفت غرور هستند. نباید اینطور باشد که منت بگذارند سر خدا که روزه گرفته‌اند. بگویید آن دوستی که روزه نتوانست بگیرد عید فطر خوشحال نیست و لذتی به اندازه تو ندارد.
مواظب باشید بچه‌ها در عیدفطر مایوس نشوند
بعضی پدر و مادرها به علت مشغله‌های زیادی که دارند ممکن است برای روز عیدفطر برنامه‌ای نداشته باشند و یا روزه‌دار کوچکشان را فراموش کنند. این موضوع ممکن است فرزندشان را مایوس کند. پس حتما مواظب فرزندتان باشید و سعی کنید یک قرار متفاوت خانوادگی بسازید.
فارس نیوز، گروه‌خانواده؛ عطیه‌همتی
